Het Schalksedijkje bestaat rond deze periode 200 jaar zo heb ik gemerkt en vandaar dus deze titel. Hoe ik daar achter gekomen ben? Wel, toch een beetje toevallig. Onze, inmiddels overleden buurvrouw, Nel de Gelder bezat een aantal notariële akten van ca. 1880 betreffende verkopingen van haar huis aan “de Schalk”, dat inmiddels in mijn bezit was.
In mijn onschuld dacht ik “zou het niet leuk zijn, als ik de geschiedenis van ons huis helemaal compleet zou hebben .” En zo begon de zoektocht in het verleden. In het Gem. Archief Rotterdam, Arch.nr 1276 Inv.nr 121 (Gem. Rijsoort) vond ik de afschriften van door de schout van Rijsoord overgeschreven notariële akten betreffende de uitgifte in erfpacht van diverse percelen gelegen langs de Waal. Deze uitgifte bestrijkt een periode van ca. 15 jaar; beginnend in 1792 en eindigend omstreeks 1810. Een enkel perceel werd later nog uitgegeven. Gelukkig bestaat er nog een kaart uit 1826 met daarop vermeld de namen van de eerste pachters en de kadastrale nummers van de percelen. Dat leverde dus de eerste gegevens op.
De meeste pachters kregen van de Heer van Rijsoort, David van Poelien, Ridder in de Orde van den Nederlandschen Leeuw, lid der Staten van Holland, burgemeester der Stad Dordrecht, Ambachtsheer van Rijsoord enz.enz. toestemming om “een getimmerte” op hun perceel te vestigen, “mits met pannen gedekt”.
Verder onderzoek in Rotterdam liep vast op het feit dat er weliswaar kadastrale gegevens te vinden waren, maar rond de zestiger jaren werden die niet meer bijgehouden. Gelukkig werd ik gewezen op het feit, dat er voor historisch onderzoek, de kadastrale gegevens te Rotterdam kunnen worden ingezien. Na toestemming te hebben aangevraagd lukte dat en ook allerlei andere instanties hebben geholpen: het archief van de Hervormde kerk te Rijsoord mocht ik inzien, de bouwafdeling van de gemeente Ridderkerk hielp me aan oude bouwtekeningen en de mensen van de Oudheidkamer gaven andere informatie uit hun bronnen.
Zo zijn van alle huizen inmiddels de stichtingsdata, alle pachters, later de eigenaren van de uitgifte van de grond, tot op heden bekend (en meestal hun beroep). Zo kom je als beroep van de eigenaar o.a. tegen: arbeider, vlasboer, schoenmaker, vleeshouwer, huisarts, beurtschipper op de Waal, melkboer, warmoezier, fondsbode en mensen “zonder beroep”.
Maar het buurtje langs : ”de Straatweg” zoals het dijkje toen heette, veranderde in de loop der tijd van naam: het werd “Nieuwe Buurt” en later dus Schalksedijkje. Helaas heb ik niet kunnen achterhalen, waar deze naam vandaan komt. Ook jammer is dat de namen van alle bewoners niet meer te achterhalen zijn! Soms worden de namen genoemd, als bij weer een verkoop, de huur aan “die en die” gestand moest worden gedaan.
Daarnaast is een hoofdstuk gewijd aan het slechte onderhoud van het dijkje in het begin van de negentiende eeuw met de uitspraak van de rechtbank. Ook is er een prachtig verhaal over de Zwijndrechtse tuinder Pieter van Pelt die op een zondagmorgen in 1837 door de deurwaarder en de veldwachter uit de kerk is verwijderd. Van alle huizen is een apart hoofdstuk gemaakt waarin de kopers en verkopers worden genoemd, kortom een kompleet stuk Rijsoordse geschiedenis. Ik heb een paar interviews opgenomen met bewoners uit de buurt: Maarten Wilschut, de timmerman en Wim van der Staaij, de grossier in groenten en fruit van de hoek Straatweg en Schalksedijkje. Interviews die door de Stichting Oud Ridderkerk in 1991 al zijn gepubliceerd.
Ook de 3 huisjes die hebben gestaan in het plantsoentje waar nu het beeldje van de vlaswerker staat, worden genoemd. En wie weet nog dat op het dijkje, achter de bungalows, na oorlog ‘40/’45 een echte treinwagon als noodwoning in gebruik was? Voorts las ik klachten van de Gouverneur van Zuid Holland, de heer Van der Duijn, verwoord in diverse brieven over de gang van zaken rond de aanleg van de “Straatweg der Eerste Klasse nr. 7 “. De schout van Rijsoord werkte niet heel erg mee, volgens de gouverneur…
Kortom, er is weer een stuk historie van het oude Rijsoord bekend geworden. De huizen “in de Schalk” die er nog staan zijn, op één na, de (aangepaste en verbouwde) originele huizen. Waar bestaat nog zo’n toestand na 200 jaar? Hoe lang dat overigens nog zal duren weet ik niet, want oude huizen slopen en nieuwe bungalows neerzetten is de trend van heden, zie wat er gebeurt op de Waaldijk.
Ger van der Straaten.